Wielki atlas roślin Polski

Pokrój

Wysokie i bardzo okazałe drzewo liściaste o grubym pniu oraz gęstej, szerokiej, kopulasto wysklepionej koronie. Pień gruby, zazwyczaj regularnie walcowaty, u drzew rosnących samotnie przeważnie nisko rozwidlony na potężne konary, w zwartych drzewostanach natomiast długi i do dużej wysokości oczyszczony z gałęzi. Korona gęsto ugałęziona, u młodych drzew posiada regularnie sercowaty kształt z wyraźnie zaznaczonym wierzchołkiem, z czasem staje się szeroka i wysoko, kopulasto wysklepiona. Konary bardzo grube, dolne zwykle charakterystycznie łukowato wygięte, u starych drzew często zwieszające się niemal do samej ziemi. Końcowe gałązki krótkie, cienkie i delikatne, nie zwieszają się.

 

Kora, pędy

Kora u młodych drzew zielonkawa i gładka, z czasem staje się (srebrzysto)szara do szarobrunatnej i pokryta gęstą siecią niezbyt głębokich, rozgałęziających się, podłużnych listewek. Młode pędy żółtawe do brunatnoczerwonych, błyszczące, z drobnymi przetchlinkami, początkowo bardzo lekko owłosione, potem zupełnie nagie. Drzewo tworzy dużą ilość pędów odroślowych od pnia. Pąki jajowate, z dwiema nierównymi łuskami, błyszczące, od strony nasłonecznionej brązowawe, od cienistej - zielonkawe. Pąki boczne nieco mniejsze niż wierzchołkowe, odstające od pędu.

 

Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka sercowata, często o niesymetrycznej nasadzie, na szczycie nagle zaostrzona w wyciągnięty wierzchołek, stosunkowo szeroka (czasem szersza niż dłuższa), długości 4-6 cm, na brzegu ostro i drobno piłkowana (brzeg blaszki podniesiony, ząbki są skierowane do przodu), z wierzchu ciemnozielona, matowa lub lekko połyskująca i naga, od spodu jaśniejsza, z gęstymi kępkami rudobrązowych włosków w kątach nerwów (różnica w stosunku do lipy szerokolistnej, u której włoski są kremowobiałe!). Ustawienie skrętoległe.

Kwiaty

Obupłciowe, owadopylne i bardzo miododajne, wytwarzane w dużych ilościach, zebrane po 5-7 w wierzchotkowate, przynajmniej częściowo wzniesione, (nawet ponad liście), kwiatostany, których bardzo długie i cienkie szypułki są zrośnięte z charakterystycznie wydłużoną, języczkowatą, jasnozieloną podsadką długości 6-8 cm. Pojedyncze kwiaty niewielkie (do 1cm średnicy), żółtawobiałe, posiadające podwójny, 5-krotny, wolnopłatkowy okwiat, 1-słupkowe, z licznymi pręcikami.
Okres kwitnienia:  Czerwiec - lipiec.

Owoce

1-nasienne, małe, w przybliżeniu kuliste (często jednak nieco niesymetryczne) orzeszki o średnicy 5-8 mm (nieco mniejsze niż u lipy szerokolistnej), okryte zdrewniałą skorupką. Są one filcowato omszone, a ich kolor jest brązowawy. Orzeszki posiadają czasem delikatnie zaznaczone kanty, nigdy jednak nie są one wyraźnie żebrowane. Ich cienka łupina dość łatwo daje się zgnieść w palcach. Obie ostatnie cechy odróżniają lipę drobnolistną od szerokolistnej, u której wyraźnie żebrowane orzeszki posiadają grubszą i dużo twardszą łupinę.

Korzeń

System korzeniowy stosunkowo głęboki i rozłożysty, początkowo palowy, potem sercowaty, mocny, z dużą ilością drobnych korzeni. Intensywnie tworzy odrośla do późnego wieku. Korzenie wrażliwe na zbitą glebę i brukowanie.

Siedlisko

Występuje od nizin do piętra pogórza, rzadziej w wyższych partiach gór, głównie jako domieszka w ciepłych, nizinnych lasach liściastych (najczęściej dębowo-grabowych), a także w zadrzewieniach śródpolnych. Gatunek ogólnie mniej wymagający niż lipa szerokolistna. Lubi świeże i żyzne, piaszczysto-ilaste gleby, dobrze znosi zacienienie, jest najbardziej mrozoodporna ze wszystkich lip, ale też jak większość z nich atakowana przez liczne szkodniki i mało odporna na zanieczyszczenia powietrza.

Roślina lecznicza

Kwiaty lip są szeroko stosowane w ziołolecznictwie, a także wytwarza się z nich herbatę ziołową. Z nasion natomiast produkuje się olej jadalny.