Wielki atlas roślin Polski

Pokrój

Drzewo osiągające wysokość do 40 m z rozłożystą koroną. Ma dużą zdolność do tworzenia odrostów ze ściętych pni. Pień dość gruby (u podstawy bywa zgrubiały), zwykle nieco pochylony, prawie zawsze widoczny aż do wierzchołka, często już przy samej ziemi podzielony na dwie, rzadziej więcej równorzędnych części. Korona młodych drzew regularnie (wąsko) stożkowata, z czasem staje się szersza, bardziej nieregularna i zaokrąglona na szczycie, nigdy jednak nie jest bardzo szeroka. Konary niezbyt grube, ustawione w dość symetrycznych okółkach, w dolnej części korony prawie poziome, u góry łagodnie ukośnie wzniesione.

 

Kora, pędy

Dolne konary wzniesione do góry, górne bardziej poziomo odstające od głównego pnia. Kora ciemnoszara, prawie czarna, pękająca.Od innych olsz olsza czarna różni się przede wszystkim bardzo ciemną (prawie czarną - stąd nazwa), głęboko łuskowato spękaną na odpadające poletka korą (istotna różnica w stosunku do posiadającej zawsze gładką korę olszy szarej). Roczne gałązki nagie z wyraźnymi, jaśniejszymi przetchlinkami. Pąki owalne, brunatne, lepkie pączki, odstające na długich szypułkach.

 

Liście

Długość 4-10 cm, szerokość 3-7 cm, odwrotnie jajowate, z tępym, lub wyciętym wierzchołkiem, brzeg nierówno podwójnie piłkowany i falisty. Wierzchnia strona błyszcząca. Od głównego nerwu odchodzi 5-8 par nerwów bocznych. Po spodniej stronie w kątach nerwów kępki włosków. Młode liście są nieco lepkie. Ulistnienie skrętoległe.

 

Kwiaty

Kwiaty zebrane w kotki. Roślina wytwarza je już przed zimą. W zimie kotki mają kolor czerwonawy, podczas kwitnienia stają się zielonkawe. Kotki męskie o długości ok. 3 cm, zwisające, występują po 2-3 razem. W okresie kwitnienia powiększają się do 5-10 cm, wytwarzając duże ilości pyłku. Po przekwitnięciu obumierają. Kotki żeńskie o długości ok. 1,5 cm występują w pęczkach po 3-5. Po przekwitnięciu kotki żeńskie silnie drewnieją i rozrastają się do 5-10 cm długości. Przypominają swoim wyglądem małe szyszki na długich szypułkach.
Okres kwitnienia:  marzec - kwiecień.

 

 

Owoce

Owocem jest mały, brunatny orzeszek z niewielkimi skrzydełkami (skrzydlak). Na pędach występują także zdrewniałe, zeszłoroczne szyszkowate owocostany.

 

Korzeń

System korzeniowy sercowaty, bardzo głęboki (do 4m!), mocny, wytwarzający liczne odrośla korzeniowe.

Siedlisko

Roślina światłolubna. Rośnie w miejscach wilgotnych. Unika podłoży wapiennych, suchych i gleb piaszczystych. Występuje pospolicie na nizinnych terenach podmokłych, głównie wzdłuż brzegów rzek i rozmaitych zbiorników wodnych, gdzie wraz z wierzbami, topolami i jesionami tworzy lasy łęgowe.