Wielki atlas roślin Polski
NAGONASIENNE / IGLASTE / CISOWCE / CISOWATE / Cis /
Cis pospolity
(Taxus baccata L.)
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje naturalnie w Europie; na północy do południowej Skandynawii, na wschodzie do Iranu (w Azji) oraz w północnej Afryce. W Polsce wystepuje w Tarach i Sudetach a jego największe skupisko znajduje się w Borach Tucholskich. Poza tym w całym kraju jest uprawiany jako roślina ozdobna.
Gatunek rodzimy.
Pokrój
Niezbyt duże drzewo iglaste, czasami też występujące w formie krzewiastej. Posiada gęstą koronę, która u dziko rosnących drzew jest zwykle szerokostożkowata, natomiast u form ozdobnych - kolumnowa. Wysokość do 15 m. Średnica pnia 0.3-0.5 m.
Kora
W młodości zielonkawa, później pomarańczowo-brązowa poprzez czerwonobrązową do brunatnoszarej, gładka, łuszcząca się dużymi, cienkimi płatami.
Liście
Zimozielone, spłaszczone, o długości 2 - 3 cm, lekko wygięte, niekłujące, miękkie, osadzone na krótkim, cienkim ogonku. Górna strona - ciemnozielona, błyszcząca, spodnia - znacznie jaśniejsza, matowa. Brak białych pasków oraz przewodów żywicznych. Bez zapachu. Igły na pędzie rozłożone dwustronnie grzebieniasto lub skrętolegle. Pozostają na pędzie przez 6 - 8 lat.
Kwiaty
Kwiaty żeńskie są bardzo małe, zielone, podobne do pąków liściowych, pojawiają się na dolnej stronie pędów. W pełni rozwinięte posiadają różowy wierzchołek z kanalikiem, z którego wydobywa się kropla mikropylarna. Kwiaty męskie kuliste, żółtozielone, liczne, łuskowate, ułożone w kątach igieł. Pylniki tarczowate, silnie pofałdowane.
Owoce
Odpowiednikami owoców są tzw. nibyjagody - owalne, długie na 8-10mm utwory zbudowane z pojedynczego nasiona otoczonego przez mięsistą osnówkę. Osnówka kubkowato otwarta z góry, jaskrawo karminowoczerwona, jadalna, w smaku mdła, słodkawa. Nasiona jajowate, ostro zakończone, brązowe.
Korzeń
System korzeniowy głęboki, gęsty i zwięzły, umożliwia przesadzanie nawet dużych okazów z bryłą ziemi.
Roślina trująca
Wszystkie części cisa (z wyjątkiem mięsistej osnówki nasion) są trujące. Jest to związane z dużą zawartością w jego komórkach trujących związków, przede wszystkim alkaloidów z grupy taksyn.