Wielki atlas roślin Polski
OKRYTONASIENNE / BUKOWCE / BRZOZOWATE / GRAB /
Grab pospolity
(Carpinus betulus L.)
Inne nazwy: grab zwyczajny
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w Europie od Francji do Ukrainy. W Polsce częsty na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Pospolity od niżu po niższe partie gór (gdzie dochodzi do 800 m.n.p.m.). Występuje głównie w lasach mieszanych, najczęściej wraz z dębem i lipą. Lasy z dużym udziałem graba to tzw. grądy.
Gatunek rodzimy.
Pokrój
Średniej wielkości drzewo liściaste o nieregularnym, często wielokrotnym pniu i gęstej, miotlastej koronie. Pień zwykle nieregularnie powyginany, o falisto pofałdowanej powierzchni, często wielokrotny. Korona średnio szeroka, wysoko miotlasto wysklepiona. Konary dość grube, dolne przeważnie łukowato wygięte i stromo wznoszące się ku górze. Gałęzie w górnej części korony proste i długie, ukośnie wzniesione. Z pnia wyrasta często gąszcz cienkich, powyginanych odrośli.
Kora, pędy
Gładka, srebrzystopopielata kora graba pospolitego należy do najbardziej charakterystycznych spośród wszystkich drzew występujących w Polsce. Na swojej powierzchni posiada ona ciekawy wzór ułożony z podłużnych, srebrzystopopielatych pasów o zmieniających się odcieniach szarości i stopniach połysku. Kora jest gładka nawet u dorosłych drzew, tylko w przypadku bardzo starych osobników może być lekko chropowata lub gdzieniegdzie płytko spękana. Gałązki giętkie z jasnymi kropkami (przetchlinki), młode nieco owłosione.
Liście
Blaszkowate, pojedyncze, w młodości posiadają błonkowate, języczkowate przylistki, które opadają wkrótce po ich rozwinięciu się. Blaszka eliptyczna, długości 5-10 cm i szerokości do 6cm, o zaokrąglonej lub delikatnie sercowatej nasadzie, ostro podwójnie piłkowanym brzegu i harmonijkowato pofałdowanej powierzchni, matowozielona, posiada 10-15 par prostych, nierozgałęzionych nerwów bocznych wyraźnie widocznych z obu stron, pod spodem delikatnie omszonych. Ustawienie skrętoległe na ok. 1.5 cm ogonkach.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w zwisające, kotkowate kwiatostany. Kotki walcowate, długości 3.5-5cm, zielonawe, pylące na żółto. Kwiaty żeńskie niepozorne, tworzące na końcach pędów luźne kłosy podparte przysadkami. Po przekwitnieniu kwiatów przysadki silnie się rozrastają tworząc trójklapowe okrywy, do których przyrośnięte są orzeszki.
Okres kwitnienia: Kwiecień - maj.
Owoce
Zebrane po kilka sztuk w zwisające owocostany małe, jednonasienne orzeszki otoczone dużą, trójklapową okrywą służącą im jako organ lotny. Pojedynczy orzeszek spłaszczony, długości ok. 0.5cm, podłużnie żebrowany, twardy. Zarówno orzeszki, jak i okrywy najpierw zielone, po dojrzeniu jasnobrązowe do brązowych.
Korzeń
System korzeniowy sercowaty, głęboki i silnie rozwinięty, dobrze utrwala glebę, wytwarza liczne odrośla.
Siedlisko
Preferuje gleby żyzne i próchnicze, świeże do wilgotnych, gliniasto-piaszczyste, najlepiej wapienne, wykazuje dużą odporność na mróz i suszę, obok buka jest jednym z gatunków najlepiej tolerujących zacienienie.