Wielki atlas roślin Polski
OKRYTONASIENNE / RÓŻOWCE / RÓŻOWATE / JARZĄB / Jarząb
Jarząb brekinia
(Sorbus torminalis L.)
Inne nazwy: jarząb brzęk.
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w Europie, Azji Mniejszej, na Kaukazie i w Afryce Północnej. Najdalej na północy rośnie we wschodniej Danii. Najliczniej rośnie w Europie Południowej i sięga tutaj do wysokości 1200 m n.p.m., zaś najwyżej położone jego stanowiska znajdują się na Kaukazie, gdzie sięga do wysokości 1900 m. W Polsce jest dość rzadki, występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu. W Karpatach znany jest obecnie tylko z dwóch stanowisk.
Gatunek rodzimy.
Pokrój
Drzewo wysokości do 15 - 25 m i 60 - 100 cm pierśnicy, o szerokiej i gęstej koronie i z rozpostartymi konarami. Czasami, gdy rośnie w dużym zwarciu i zacienieniu ma postać krzewu.
Kora, pędy
Młode pędy oliwkowoszare, nieco omszone, potem nagie i oliwkowobrązowe (w zimie). Pąki zielone, błyszczące, nagie, z ciemniejszymi brzegami łusek. Pączki szczytowe większe od bocznych.
Liście
Klapowane, pojedyncze, szerokojajowate, długości do 10 cm z 3 - 5 parami nierówno ząbkowanych i zaostrzonych klap. Dolne klapy dłuższe, prawie poziomo odstające, rozwarte pod kątem prostym, przypominają duże liście klonu. U nasady zaokrąglone lub płytko sercowate, na brzegu drobno piłkowane, osadzone na cienkim, długim ogonku. Liście z brzegu ciemnozielone, pod spodem jaśniejsze. Jesienią przebarwiają się na czerwono i brązowo.
Kwiaty
Białe, zebrane w podbaldachy. Kwiatostany filcowato owłosione, luźne, średnicy do 12 cm.
Okres kwitnienia: Maj - czerwiec.
Owoce
Owoce elipsoidalne, podłużniejajowate, brązowe i jasno nakrapiane, długości ok. 1,5 cm, na długich szypułkach, zawierające po dwie pestki.
Korzeń
Głęboki z korzeniem palowym.
Siedlisko
Rośnie w świetlistych i suchych zaroślach i lasach. Najwyżej położone jego stanowisko w Polsce znajduje się na Białowodzkiej Górze (550 m n.p.m.). Wymaga gleb żyznych i głębokich; dobrze rośnie na glebach wapiennych i gliniastych. Nie rośnie na piaskach, glebach bagiennych i ilastych. Jest odporny na suszę.
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.