Wielki atlas roślin Polski

Pokrój

Krzew o wysokości do 4 m i szerokości ok. 2 m (u dołu krzew wąski). Wyjątkowo w korzystnych warunkach osiągać może nawet do 6-7 m wysokości. Korona luźna, niesymetryczna, tworzona przez giętkie pędy.

 

Kora, pędy

Kora szara (zwłaszcza zimą jasna) pokryta licznymi szarymi, kolistymi przetchlinkami, podłużnie spękana (kreskowana). Młode gałązki sześciokanciaste, kruche, krótkoowłosione, połyskujące, czerwonobrunatne. Mają długie międzywęźla, często esowato wygięte, bez zgrubień w węzłach. Rdzeń drewna jasny, szeroki, sześciokątny, samo drewno zielonkawe. Pąki nakrzyżległe, czerwonobrunatne, pod spodem zielonawe, nieco lepkie, okryte dwiema dużymi łuskami i osadzone na krótkich trzonkach. Zróżnicowane są na buławkowate, większe i tępo zakończone pąki kwiatowe oraz spłaszczone od strony pędu, przylegające i ostro zakończone pąki liściowe. Pąka szczytowego często brak.

Liście

Naprzeciwległe, o długości do 7-10 cm i szerokości do 8 cm, na młodych, silnie rosnących pędach mogą być większe, do 12 cm długości. Ogonek liściowy krótki (2-3 cm), z wierzchu rynienkowaty. U jego nasady znajdują się drobne, nitkowate, 2-6-sieczne i szybko odpadające przylistki. Blaszka liściowa jest szerokojajowata, tępo klapowana (z trzema, rzadziej pięcioma klapami), na brzegu grubo i nieregularnie piłkowana, u nasady słabo sercowata lub ucięta. Z wierzchu naga i ciemnozielona, pod spodem jaśniejsza, delikatnie owłosiona gwiazdkowatymi włoskami. Na ogonkach liściowych znajdują się pozakwiatowe miodniki. U nasady ogonka umieszczone są one na nitkowatych wyrostkach, a bliżej blaszki liściowej wykształcają się w formie 2-4 gruczołków miseczkowatych, siedzących i zielonych. Liście rozwijają się równocześnie z kwiatami, jesienią przebarwiają się na kolor szkarłatnopurpurowy.

 

Kwiaty

Niewielkie, białe, zebrane na szczytach gałązek w płaskie baldachogrona o średnicy do 10 cm. Wszystkie kwiaty są 5-płatkowe; brzeżne są większe (15-25 mm), z nierównej wielkości płatkami, płaskie i płonne - pełnią funkcję powabni. Kwiaty środkowe mają dzwonkowaty kształt i są mniejsze (4-5 mm), obupłciowe. Kielich niepozorny, z bardzo krótkimi ząbkami. Korona z krótka rurką i 5 łatkami. Pręcików jest 5, są zrośnięte z koroną i wystające. Otwierają się po wewnętrznej stronie. Słupek dolny z krótką szyjką zakończoną trójdzielnym znamieniem.
Okres kwitnienia:  Maj - lipiec.

 

Owoce

Szkarłatnoczerwony, lśniący, kulistego kształtu pestkowiec o długości 8-10 mm, na szczycie z pozostałościami słupka. W żółtawym miąższu znajduje się jedna, okrągła i spłaszczona pestka, o czerwonej barwie, średnicy 6-8 mm.

Korzeń

Korzeń palowy długi z bardzo licznymi korzeniami bocznymi, tworzącymi płaski system korzeniowy, silnie rozwinięty, z licznymi odrostami.

Siedlisko

Rośnie w wilgotnych lub przynajmniej świeżych lasach i zaroślach, zarówno w podszycie jak i na skrajach. Często w łęgach wzdłuż rzek, strumieni i nad brzegami jezior, także w grądach i rzadziej w olsach, nierzadko na brzegach śródleśnych i podleśnych torfowisk niskich, w zaroślowych zbiorowiskach ekotonowych. Spotykana jest też pod okapem drzewostanów mieszanych i sosnowych posadzonych na żyznych i świeżych siedliskach lasowych. Jest odporna na mróz i ocienienie.

Roślina lecznicza

Jest rośliną leczniczą stosowaną głównie w leczeniu chorób kobiecych, związanych z problemami zdrowotnymi i bolesnościami w czasie ciąży i menstruacji. Owoce są jadalne, choć surowe są w dużych ilościach szkodliwe dla dzieci i na ogół nie są cenione ze względów smakowych.

Roślina trująca

Na zawarte w owocach trujące saponiny wrażliwe są małe dzieci, także bydło i konie, przy czym objawy zatrucia występują tylko po spożyciu dużych ilości owoców.