Wielki atlas roślin Polski
OKRYTONASIENNE / MYDLEŃCOWCE / KLONOWATE / Klon
Klon jawor
(Acer pseudoplatanus L.)
Rozmieszczenie geograficzne
Europa (z wyjątkiem Skandynawii i Anglii), Kaukaz, Azja Mniejsza. W Polsce przebiega północna granica występowania jawora; jest on pospolity na południu i zachodzie kraju, głównie w górach (do 1500 m.n.p.m.) i na pogórzu, na pozostałym obszarze naturalnie nie występuje (choć jest często sadzony). Uprawiany (w tym również naturalizowany) w wielu rejonach poza naturalnym zasiegiem, w tym w Anglii, Skandynawii, a od XVII w. także w Ameryce Północnej i Azji.
Gatunek rodzimy.
Pokrój
Jest to wysokie i okazałe drzewo liściaste o prostym, grubym pniu i szerokiej, wysoko wysklepionej koronie. W wysokich położeniach górskich może wyjątkowo przybierać postać krzewiastą. Pień gruby, prosty i regularny, u drzew rosnących w zwartych drzewostanach oczyszczony z gałęzi do poziomu kilkunastu metrów, u rosnących w odosobnieniu - przeważnie nisko rozgałęziony. Korona szeroka, odwrotnie jajowata lub kulista, wysoko kopulasto wysklepiona, dość gęsto ugałęziona. Konary grube i mocne, stosunkowo proste i zwykle dość stromo wznoszące się ku górze.
Kora, pędy
W młodości srebrzystoszara i gładka, z biegiem czasu staje się brązowawa, szara lub szaroczarna i bardzo charakterystycznie, tafelkowato spękana na odpadające poletka. W stanie bezlistnym: pąki nakrzyżległe, boczne mniejsze od wierzchołkowych, szpiczasto-jajowate, odstające. Łuski zielone, wąsko, brązowo obrzeżone. Blizny po naprzeciwległych liściach nie stykają się ze sobą. Rdzeń kremowy.
Liście
Liście z wierzchu są ciemnozielone i matowe, a od spodu szarozielone (jesienią jasnożółte), delikatnie owłosione na większych nerwach. Są nakrzyżległe, zwykle pięcioklapowe, długoogonkowe, okrągławe, sztywne, u nasady sercowate, z 5 nerwami. Osiągają długość 8-16 cm. Klapy są głęboko wycięte, nieregularnie i grubo piłkowane, spiczaste, u nasady nieco zwężone. Trzy przednie klapy liści są mniej więcej jednakowej wielkości, natomiast obie tylne są wyraźnie mniejsze. Ogonki rynienkowate, nie zawierają przewodów mlecznych.
Kwiaty
Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe (wówczas rozmieszczone jednopiennie), owadopylne i bardzo nektarodajne, zebrane po 20-50 sztuk w zwisające, na szczytach tegorocznych przyrostów podłużne wiechy o długości 5-15 cm i grubości 2-5 cm. Pojedyncze kwiaty drobne (do 1 cm średnicy), żółtozielone, posiadają bardzo niepozorny, podwójny, 5-krotny okwiat.
Okres kwitnienia: Maj.
Owoce
Podwójne skrzydlaki z bardzo wypukłymi, prawie kulistymi orzeszkami (różnica w stosunku do klona zwyczajnego) i skrzydełkami długości 3-5 cm, ustawionymi pod kątem 60-90°. Rozpadają się po dojrzeniu.
Korzeń
System korzeniowy sercowaty, mocny; drzewo znane z dużej odporności na przewrócenie przez wiatr.
Siedlisko
Występuje najczęściej jako domieszka w wilgotnych i cienistych górskich lasach liściastych oraz mieszanych, na brzegach górskich potoków, w zadrzewieniach śródpolnych itp. Po buku i jodle stanowi trzeci najważniejszy składnik lasów regla dolnego w Sudetach i Karpatach. Na nizinach bardzo rzadki (z wyj. sztucznych nasadzeń). Jest światłolubny, odporny na szkodniki i zanieczyszczenia środowiska.