Wielki atlas roślin Polski
OKRYTONASIENNE / RÓŻOWCE / SZAKŁAKOWATE / Kruszyna /
Kruszyna pospolita
(Frangula alnus Mill.)
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek występuje na obszarze od północno-zachodniej Afryki, poprzez całą Europę, Azję Mniejszą, północną część Syrii, Iraku, Iranu po północną i środkową Azję.
Gatunek rodzimy.
Pokrój
Krzew, rzadziej niewysokie drzewko o wysokości do 5, rzadko 7 m. Brak cierni na gałązkach różni kruszynę od podobnego gatunku - szakłaka pospolitego.
Kora, pędy
Gałązki cienkie. Kora na młodych gałązkach owłosiona, brązowobrunatna, na starszych matowa,
szarobrunatna i pokryta jasnymi plamkami - przetchlinkami. Młode pędy nieprzyjemnie pachną zglinizną.
Liście
Liście ogonkowe, ustawione skrętolegle, długości od 3 do 7 cm. Blaszka liściowa szerokoeliptyczna lub odwrotnie jajowata, całobrzega, tępa lub zaostrzona. Po obu stronach nerwu głównego 6-9 łukowatych nerwów bocznych. Na górnej stronie liście są ciemniejsze, na spodniej jaśniejsze, żółtawozielone. Liście są nagie, tylko na nerwach owłosione. Jesienią przebarwiają się na kolor jasnożółty. Pączki bez łusek.
Kwiaty
Kwiaty drobne, wyrastają po 2-10 z kątów liści na krótkich szypułkach. Obupłciowe, 5-krotne, o zielonkawych z zewnątrz, białych wewnątrz płatkach korony, krótszych od działek kielicha. Pręciki krótsze od płatków korony.
Okres kwitnienia: Maj - wrzesień.
Owoce
Kulisty pestkowiec, wielkości grochu, zawierający 2-3 jajowate nasiona. Owoce są początkowo zielone, później czerwone i fioletowo-czarne, w końcu prawie czarne. Ponieważ nie dojrzewają równocześnie, w czasie owocowania na roślinie owoce są różnokolorowe.
Siedlisko
Występuje w podszycie rozmaitych zbiorowisk leśnych od suchych borów iglastych, poprzez różne lasy mieszane i liściaste, do bagiennych olsów. Rośnie także na torfowiskach i mokrych łąkach.
Roslina lecznicza
Surowiec zielarski: kora - zawiera glikozydy antrachinowe (m. in. frangulinę), flawonoidy, garbniki, saponiny. Wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych, sporządza się z niej odwary.
Roślina trująca
Owoce zjedzone w większych ilościach powodują u ludzi wymioty i silną biegunkę.
Uwagi
Owoce dla ludzi niesmaczne i trujące, jednak stanowią przysmak wielu ptaków. Polska nazwa zwyczajowa pochodzi od kruchych, podatnych na złamanie gałęzi.