Wielki atlas roślin Polski
OKRYTONASIENNE / BUKOWCR / BRZOZOWATE / Olsza
Olsza zielona
(Alnus viridis Chaix)
Rozmieszczenie geograficzne
Strefa chłodna półkuli północnej. Tworzy subalpejskie piętro kosówek w górach środkowej i południowo-wschodniej Europy, występuje też na północy Azji, Ameryki Północnej (Kanada, Alaska) oraz na Grenlandii. W Polsce na naturalnych stanowiskach występuje wyłącznie w Bieszczadach, wysoko w górach. Można ją spotkać w Tatrach, gdzie została nasadzona.
Gatunek rodzimy.
Pokrój
Bardzo rozłożysty krzew (rzadko małe drzewko), o gęstych pędach. Osiąga wysokość przeważnie do 2 m, w dobrych warunkach nawet do 4 m.
Kora, pędy
Tworzy liczne pędy wygięte na kształt kosy. Roczne pędy o oliwkowozielonym lub czerwonobrunatnym kolorze są nieco spłaszczone i lekko filcowato owłosione. Kora początkowo błyszcząco brunatnoczerwona, z czasem staje się popielatoszara, zawsze pozostaje gładka (jest upstrzona jedynie kreskowatymi, poziomymi przetchlinkami w jaśniejszym kolorze). Pąki odstające stożkowate, okryte 4-6 purpurowobrunatnymi lub zielonawymi, orzęsionymi łuskami, czasami nieco lepkie.
Liście
Jajowate lub eliptyczne, o długości 3-6 cm, zaostrzone, brzegi podwójnie piłkowane. Nerwy wyraźnie widoczne, w liczbie 5-10 par, w kątach nieco owłosione.
Kwiaty
Roślina jednopienna, o oddzielnych kwiatostanach męskich i żeńskich występujących na tej samej roślinie. Już przed zimą na gałązkach występują kwiatostany męskie i żeńskie, które zakwitną dopiero na wiosnę. Zakwitają równocześnie z rozwojem liści (kwiecień-maj) i są wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w kotkowate kwiatostany. Kotki zwisające, walcowate, długości ok. 6cm (a więc krótsze niż u olszy czarnej i szarej), zawiązują się zielone już latem poprzedniego roku, kwitnąc na wiosnę przybierają kolor żółtawy do jaskrawożółtego. Kwiaty żeńskie zebrane po 5-8 sztuk w małe, czerwonawozielone szyszeczki osadzone na trzoneczkach. Rozwijają się z pąków mieszanych dopiero na wiosnę (nie poprzeniego roku, jak u olszy czarnej i szarej!), w trakcie dojrzewania zielenieją.
Okres kwitnienia: kwiecień - maj.
Owoce
Drobne, płaskie, wąsko oskrzydlone orzeszki zebrane w bardzo charakterystyczne, szyszeczkowate, zdrewniałe owocostany. Szyszeczki osadzone na trzoneczkach, jajowate, długości 1-1.5 cm, najpierw brązowe, potem brązowoczarne.
Korzeń
System korzeniowy płytki i rozległy, gęsty, tworzący dużą ilość odrośli korzeniowych.
Siedlisko
W Polsce jest gatunkiem wysokogórskim. W Bieszczadach występuje ponad górną granicą bukowych lasów, zarastając połoniny, na których zaprzestano wypasu bydła, a także opuszczone pola uprawne. Szczególnie obficie rośnie wzdłuż potoków.