Wielki atlas roślin Polski
OKRYTONASIENNE / DERENIOWCE / DERENIOWATE / Dereń
Dereń świdwa
(Cornus sanguinea L.)
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w Europie i zachodniej Azji. W Polsce jest gatunkiem dość pospolitym, rzadziej występuje tylko na północy. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna, niekiedy dziczeje.
Gatunek rodzimy.
Pokrój
Niezbyt wysoki krzew liściasty, wykazujący tendencję do znacznego rozrastania się wszerz. Jego pokrój jest zwykle kształtowany przez przycinanie, bez tego bywa miotlasty i nieregularny. Gałęzie niezbyt grube, początkowo ukośnie wzniesione, na końcach zwieszające się często do ziemi.
Kora, pędy
Kora na młodych gałęziach ciemnoczerwona do brązowawoczerwonej, gładka i błyszcząca, z czasem staje się szarobrązowa i chropowata, nigdy nie jest jednak głęboko spękana. Młode pędy cienkie i proste, spłaszczone w węzłach, od strony zacienionej zielonkawoszare, od nasłonecznionej - czerwone, w zimie przybierają charakterystyczny, ciemnoczerwony kolor, początkowo są krótko owłosione, z czasem łysieją. Pąki wąskolancetowate, nie posiadają łusek okrywających, ciemnoczerwone lub brunatne, boczne luźno przylegające do pędu, wierzchołkowe większe od bocznych.
Liście
Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka szeroko eliptyczno lub jajowata, zaostrzona, długości do 4-8 cm (liście szczytowe większe od niżej położonych), całobrzega, obustronnie zielona (jednak od spodu nieco jaśniejsza), bardzo lekko i rzadko owłosiona, bez kępek włosków w kątach nerwów (różnica w stosunku do derenia jadalnego), jej charakterystyczną cechą jest łukowata nerwacja z 3-5 parami jasnych, mocno wystających od spodu nerwów. Ustawienie naprzeciwległe na ok. 1cm, rynienkowatych ogonkach.
Kwiaty
Obupłciowe, owadopylne, zebrane na końcach pędów po 20-50 sztuk w gęste, owłosione, baldachowate kwiatostany o średnicy 5-8cm. Pojedyncze kwiaty drobne, posiadają podwójny, 4-krotny okwiat. Płatki korony białe, wąskolancetowate, długości 4-6mm, słupek kubkowaty (zalążnia dolna), 4 pręciki osadzone na kremowobiałym dysku.
Okres kwitnienia: Maj - czerwiec.
Owoce
Kuliste, (granatowo)czarne pestkowce o średnicy 5-8mm (wielkości ziarna grochu), umieszczone na czerwonych szypułkach. Zawierają w środku dwie kuliste pestki otoczone soczystym miąższem. Są trujące dla człowieka.
Korzeń
System korzeniowy płytki i rozległy, wytwarzający intensywnie odrośla korzeniowe, dobrze znoszący przesadzanie. Przewisające się gałęzie przy zetknięciu z ziemią często zakorzeniają się.
Siedlisko
Rośnie w lasach liściastych i mieszanych, zaroślach i na skrajach polan i lasów. Sadzony jako roślina ozdobna. Zazwyczaj używany jest do rekultywacji skarp, wysypisk i nieużytków, gdyż ma małe wymagania, a za pomocą odrostów korzeniowych szybko się rozrasta. Jest całkowicie wytrzymały na mrozy i mało wymagający w stosunku do gleby. Znosi zanieczyszczenie powietrza i dobrze rośnie w miastach i w okręgach przemysłowych. Najlepiej rośnie w pełnym oświetleniu.